وبسایت شخصی دکتر ناصر شاهنوشی

• علت انتخاب شعار «‌آب و هوا در حال تغییر است، غذا و کشاورزی نیز باید تغییر کند» در روز جهانی غذا چیست؟

شعار سازمان فائو نشأت گرفته از سبد غذایی کشورهای اروپای شمالی مبتنی بر مصرف مواد گوشتی است. تولید محصولات پروتئینی حیوانی نیاز به مصرف آب زیادی دارد و این موضوع نمی‌تواند تداوم یابد. در ایران نیز امسال کم بارش پیش‌بینی شده است. به‌طور کلی اقلیم کشور ما از چند سال قبل تغییر کرده است. بارش برف به‌صورت گسترده و فراگیر نداریم، زمان بارش‌ها نیز تغییر کرده است، افزایش درجه حرارت موجب افزایش تبخیر شده است. بنابراین با توجه به پدیده‌ اقلیمی خاصی که به وجود آمده است، الگوی مصرف به شیوه قبل را نمی‌توان ادامه داد و باید تغییر یابد. باید در سبد غذایی تجدید نظر و الگوی مصرف اروپای شمالی به مدیترانه‌ای تبدیل شود. با این تغییر الگو سهم حبوبات و غلات در سبد غذایی افزایش می‌یابد تا عملاً بخشی از نیاز جامعه را با این تغییر کشت تأمین کرد.

•  تغییر الگوی مصرف چگونه عمل می‌کند؟

برای تأمین محصول نهایی پروتئین حیوانی مانند گوشت باید روند طولانی که نیاز به مصرف آب زیادی دارد، طی شود. مثلاً برای تأمین یک‌کیلو گوشت 18‌هزار‌مترمکعب آب نیاز داریم اما در تولید محصولات کشاورزی مانند حبوبات به سبب طی چرخه کوتاه‌تر، مصرف آب نیز طبعاً کمتر خواهد بود.

• چه راهکارهایی برای تغییر الگوی کشت در کشور ما وجود دارد؟

 تغییر الگوی کشت متأثر از قیمت محصول در بازار، حمایت‌های دولت و سیاست‌های خارج از بخش کشاورزی است. از سویی تغییر الگوی کشت فعلی با توجه به نیازهای متنوع را نمی‌توان حذف کرد و تغییر بنیادی در آن به وجود آورد، اما می‌توان تعدیل کرد. یکی از راهکارها تغییرکشت‌های پاییزه به جای کشت بهاره است. در خراسان رضوی برای چغندر قند این کار صورت گرفته است. کشت گندم نیز در بیشتر مناطق خراسان از کشت‌های زمستانه است. در خصوص محصولات جالیزی و صیفی نیز باید از بذرهایی که نسبت به خشکی و شوری مقاوم‌تر هستند استفاده کنیم. از سایر راهکارها، کشت نشایی در برخی از مناطق است که می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد. همچنین با استفاده از اطلاعات هواشناسی می‌توان تاریخ کشت و وجین را تعیین کنیم. امسال با برنامه‌ریزی‌های مناسب توانستیم با استفاده از بذرهای پر بازده با وجود کاهش 200 هزار هکتار از سطح زیر کشت گندم، عملکرد بیشتری داشته باشیم.

• چه شیوه‌هایی برای آگاهی کشاورزان در تغییر الگوی کشت مؤثر است؟

به دلیل گسترش سیستم‌های ارتباطی سطح آگاهی کشاورزان افزایش یافته است. اکنون در کشور ما باید همگام با دنیا بستر لازم برای کشاورزان فراهم شود و بذرهای اصلاح شده و بذرهای مقاوم به خشکی در اختیار آنان قرار گیرد. درتبدیل کشت معمولی به کشت نشایی به کشاورزان باید آموزش داده شود که لازمه آن استقرار مستمر تیم‌های کشاورزی در مناطق کشت است. البته امروز عملکرد کشاورزان با استفاده از بذرهای معرفی شده و شیوه‌های نوین آبیاری افزایش یافته است. معتقدم اگر برنامه تغییر الگوی کشت را با دقت ارائه دهیم کشاورزان برای این تغییرات آمادگی دارند.

• منظور از تقویت اجرای اقلیم هوشمند چیست؟

تقویت اجرای اقلیم هوشمند یعنی تصور دقیق‌تری از آینده داشته باشیم و الگوی کشت را بر اساس شناخت اقلیم و رویکرد‌های آن منطبق کنیم. در واقع شناخت درست و پیش‌بینی‌ها در مورد اقلیم باید با دقت بیشتری انجام شود. از اطلاعات هواشناسی در حوزه پیش‌بینی استفاده کنیم و برای مثال اگر برای فصل پاییز پیش‌بینی کم بارش شده است محصولی متناسب با آن کشت شود.

• کشور ما تا چه حد در استفاده از شیوه‌های نوین کشاورزی موفق بوده است؟

استفاده از شیوه‌های نوین کشاورزی امیدوار‌کننده است. تشکل‌های کشاورزی فعال هستند و در تشکیل منابع خرده مالی نیز فعالیت دارند. در بخش‌های اقتصادی کشاورزان موفق‌ترین حوزه‌ها در تجمیع منابع خرد هستند. البته به فراهم‌کردن بستر و سرمایه‌گذاری دولت نیاز است. اگر دولت به وظیفه خود در ایجاد زیرساخت‌ها عمل کند، کشاورزان به سمت اعمال شیوه‌های جدید خواهند رفت.
برخی از کارشناسان کشت میوه‌های جالیزی را که نیاز به مصرف آب فراوان دارند جایز نمی‌دانند، نظر شما در این باره چیست؟
به نظر می‌رسد کمی در این موضوع مبالغه می‌شود. آبی که در کشاورزی استفاده می‌شود، خام است که می‌تواند در میوهایی مانند هندوانه تبدیل به آب فرآوری خوشگوار شود و در تابستان رفع عطش کند. بنابراین در بخش کشاورزی هندوانه نباید حذف شود. زمانی سطح زیر کشت چغندر قند 64 هزار هکتار بود اما اکنون به 15 هزار هکتار رسیده است. باید در نظر داشته باشیم که این اقلیم برای کشت بعضی از محصولات مناسب است. برای بهره‌وری مناسب از آب مصرفی سیاست‌های نهادهای دانشگاهی و وزارت کشاورزی باید بر مبنای افزایش عملکرد در واحد سطح باشد.

• کشت گلخانه‌ای در تولید محصولات کشاورزی چه جایگاهی در استان دارد؟

با توجه به شرایط خشکی استان و کم‌آبی کشت مزرعه‌ای را باید به سمت کشت گلخانه‌ای ببریم. بعضی از محصولات مانند خیار و سبزی‌ها اکنون به‌صورت گلخانه‌ای تولید می‌شود. البته جامعه ما به کیفیت و طعم غذا بها می‌دهند و میوه جالیزی محصول زمین را ترجیح می‌دهند. در هرحال به تدریج با افزایش کشت گلخانه‌ای طبیعتاً ذائقه جامعه هم به آن سمت سوق پیدا می‌کند.

• با توجه به افزایش جمعیت جهان در سال‌های آینده در تأمین محصولات غذایی چه مشکلاتی پیش رو خواهد بود؟

 اگرچه بشر توانسته به تناسب افزایش جمعیت با استفاده از تکنولوژی میزان تولید را افزایش دهد اما آثار مخربی در محیط‌زیست به جای گذاشته است. حتی بعضی از تغییرات اقلیمی نیز ناشی از افزایش جمعیت بوده است. در آینده هم پیشرفت‌های علمی می‌تواند تولیدات را افزایش دهد اما باید منتظر تخریب‌های بیشتر ‌محیط‌زیست باشیم. در خصوص ایران و کشورهای خاورمیانه که با بحران آب مواجه هستند سیاست افزایش جمعیت به شدت اثرات مخرب به همراه خواهد داشت.

• موفقیت نسبی فائو

رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید: موفقیت سازمان خواربار وکشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) در مبارزه با قحطی و گرسنگی در دنیا اگرچه ایده‌آل نبوده است اما توانسته به‌طور نسبی و تا حدی فقر مطلق را در جوامع بشری کاهش دهد. این سازمان نسبت به گذشته در تعدیل حداقل نیازهای بشری موفق عمل کرده است.

نظر دهيد:

نام (*)

ایمیل (*)

مرا از نظرات جدید آگاه کن

تغییر کد امنیتی

ارسال

لغو