وبسايت شخصی دكتر ناصر شاهنوشي

• علت انتخاب شعار «‌آب و هوا در حال تغییر است، غذا و كشاورزی نیز باید تغییر كند» در روز جهانی غذا چیست؟

شعار سازمان فائو نشأت گرفته از سبد غذایی كشورهای اروپای شمالی مبتنی بر مصرف مواد گوشتی است. تولید محصولات پروتئینی حیوانی نیاز به مصرف آب زیادی دارد و این موضوع نمی‌تواند تداوم یابد. در ایران نیز امسال كم بارش پیش‌بینی شده است. به‌طور كلی اقلیم كشور ما از چند سال قبل تغییر كرده است. بارش برف به‌صورت گسترده و فراگیر نداریم، زمان بارش‌ها نیز تغییر كرده است، افزایش درجه حرارت موجب افزایش تبخیر شده است. بنابراین با توجه به پدیده‌ اقلیمی خاصی كه به وجود آمده است، الگوی مصرف به شیوه قبل را نمی‌توان ادامه داد و باید تغییر یابد. باید در سبد غذایی تجدید نظر و الگوی مصرف اروپای شمالی به مدیترانه‌ای تبدیل شود. با این تغییر الگو سهم حبوبات و غلات در سبد غذایی افزایش می‌یابد تا عملاً بخشی از نیاز جامعه را با این تغییر كشت تأمین كرد.

•  تغییر الگوی مصرف چگونه عمل می‌كند؟

برای تأمین محصول نهایی پروتئین حیوانی مانند گوشت باید روند طولانی كه نیاز به مصرف آب زیادی دارد، طی شود. مثلاً برای تأمین یك‌كیلو گوشت 18‌هزار‌مترمكعب آب نیاز داریم اما در تولید محصولات كشاورزی مانند حبوبات به سبب طی چرخه كوتاه‌تر، مصرف آب نیز طبعاً كمتر خواهد بود.

• چه راهكارهایی برای تغییر الگوی كشت در كشور ما وجود دارد؟

 تغییر الگوی كشت متأثر از قیمت محصول در بازار، حمایت‌های دولت و سیاست‌های خارج از بخش كشاورزی است. از سویی تغییر الگوی كشت فعلی با توجه به نیازهای متنوع را نمی‌توان حذف كرد و تغییر بنیادی در آن به وجود آورد، اما می‌توان تعدیل كرد. یكی از راهكارها تغییركشت‌های پاییزه به جای كشت بهاره است. در خراسان رضوی برای چغندر قند این كار صورت گرفته است. كشت گندم نیز در بیشتر مناطق خراسان از كشت‌های زمستانه است. در خصوص محصولات جالیزی و صیفی نیز باید از بذرهایی كه نسبت به خشكی و شوری مقاوم‌تر هستند استفاده كنیم. از سایر راهكارها، كشت نشایی در برخی از مناطق است كه می‌تواند مصرف آب را كاهش دهد. همچنین با استفاده از اطلاعات هواشناسی می‌توان تاریخ كشت و وجین را تعیین كنیم. امسال با برنامه‌ریزی‌های مناسب توانستیم با استفاده از بذرهای پر بازده با وجود كاهش 200 هزار هكتار از سطح زیر كشت گندم، عملكرد بیشتری داشته باشیم.

• چه شیوه‌هایی برای آگاهی كشاورزان در تغییر الگوی كشت مؤثر است؟

به دلیل گسترش سیستم‌های ارتباطی سطح آگاهی كشاورزان افزایش یافته است. اكنون در كشور ما باید همگام با دنیا بستر لازم برای كشاورزان فراهم شود و بذرهای اصلاح شده و بذرهای مقاوم به خشكی در اختیار آنان قرار گیرد. درتبدیل كشت معمولی به كشت نشایی به كشاورزان باید آموزش داده شود كه لازمه آن استقرار مستمر تیم‌های كشاورزی در مناطق كشت است. البته امروز عملكرد كشاورزان با استفاده از بذرهای معرفی شده و شیوه‌های نوین آبیاری افزایش یافته است. معتقدم اگر برنامه تغییر الگوی کشت را با دقت ارائه دهیم كشاورزان برای این تغییرات آمادگی دارند.

• منظور از تقویت اجرای اقلیم هوشمند چیست؟

تقویت اجرای اقلیم هوشمند یعنی تصور دقیق‌تری از آینده داشته باشیم و الگوی كشت را بر اساس شناخت اقلیم و رویكرد‌های آن منطبق كنیم. در واقع شناخت درست و پیش‌بینی‌ها در مورد اقلیم باید با دقت بیشتری انجام شود. از اطلاعات هواشناسی در حوزه پیش‌بینی استفاده كنیم و برای مثال اگر برای فصل پاییز پیش‌بینی كم بارش شده است محصولی متناسب با آن كشت شود.

• كشور ما تا چه حد در استفاده از شیوه‌های نوین كشاورزی موفق بوده است؟

استفاده از شیوه‌های نوین كشاورزی امیدوار‌كننده است. تشكل‌های كشاورزی فعال هستند و در تشكیل منابع خرده مالی نیز فعالیت دارند. در بخش‌های اقتصادی كشاورزان موفق‌ترین حوزه‌ها در تجمیع منابع خرد هستند. البته به فراهم‌كردن بستر و سرمایه‌گذاری دولت نیاز است. اگر دولت به وظیفه خود در ایجاد زیرساخت‌ها عمل كند، كشاورزان به سمت اعمال شیوه‌های جدید خواهند رفت.
برخی از كارشناسان كشت میوه‌های جالیزی را كه نیاز به مصرف آب فراوان دارند جایز نمی‌دانند، نظر شما در این باره چیست؟
به نظر می‌رسد كمی در این موضوع مبالغه می‌شود. آبی كه در كشاورزی استفاده می‌شود، خام است كه می‌تواند در میوهایی مانند هندوانه تبدیل به آب فرآوری خوشگوار شود و در تابستان رفع عطش كند. بنابراین در بخش كشاورزی هندوانه نباید حذف شود. زمانی سطح زیر كشت چغندر قند 64 هزار هكتار بود اما اكنون به 15 هزار هكتار رسیده است. باید در نظر داشته باشیم كه این اقلیم برای كشت بعضی از محصولات مناسب است. برای بهره‌وری مناسب از آب مصرفی سیاست‌های نهادهای دانشگاهی و وزارت كشاورزی باید بر مبنای افزایش عملكرد در واحد سطح باشد.

• كشت گلخانه‌ای در تولید محصولات كشاورزی چه جایگاهی در استان دارد؟

با توجه به شرایط خشكی استان و كم‌آبی كشت مزرعه‌ای را باید به سمت كشت گلخانه‌ای ببریم. بعضی از محصولات مانند خیار و سبزی‌ها اكنون به‌صورت گلخانه‌ای تولید می‌شود. البته جامعه ما به كیفیت و طعم غذا بها می‌دهند و میوه جالیزی محصول زمین را ترجیح می‌دهند. در هرحال به تدریج با افزایش كشت گلخانه‌ای طبیعتاً ذائقه جامعه هم به آن سمت سوق پیدا می‌كند.

• با توجه به افزایش جمعیت جهان در سال‌های آینده در تأمین محصولات غذایی چه مشكلاتی پیش رو خواهد بود؟

 اگرچه بشر توانسته به تناسب افزایش جمعیت با استفاده از تكنولوژی میزان تولید را افزایش دهد اما آثار مخربی در محیط‌زیست به جای گذاشته است. حتی بعضی از تغییرات اقلیمی نیز ناشی از افزایش جمعیت بوده است. در آینده هم پیشرفت‌های علمی می‌تواند تولیدات را افزایش دهد اما باید منتظر تخریب‌های بیشتر ‌محیط‌زیست باشیم. در خصوص ایران و كشورهای خاورمیانه كه با بحران آب مواجه هستند سیاست افزایش جمعیت به شدت اثرات مخرب به همراه خواهد داشت.

• موفقیت نسبی فائو

رئیس دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید: موفقیت سازمان خواربار وكشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) در مبارزه با قحطی و گرسنگی در دنیا اگرچه ایده‌آل نبوده است اما توانسته به‌طور نسبی و تا حدی فقر مطلق را در جوامع بشری كاهش دهد. این سازمان نسبت به گذشته در تعدیل حداقل نیازهای بشری موفق عمل كرده است.

نظر دهيد:

نام (*)

ایمیل (*)

مرا از نظرات جدید آگاه کن

تغییر کد امنیتی

ارسال

لغو